Η εξέλιξη της εμπιστοσύνης (Παίξτε εδώ)
Διαδραστικό παιχνίδι (30 λεπτών) του Nicky Case, εμπνευσμένο από "Το δίλημμα του φυλακισμένου" το διάσημο νοητικό πείραμα της Θεωρίας Παιγνίων. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έρευνα του Robert Axelrod και στο αντίστοιχο βιβλίο του “The Evolution of Cooperation”. Το παιχνίδι είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος για να κατανοήσεις τα επαναλαμβανόμενα διλήμματα του φυλακισμένου, ποιες στρατηγικές κυριαρχούν, πότε και γιατί.
Θεωρία Παιγνίων: Το δίλημμα του φυλακισμένου
https://www.youtube.com/watch?time_continue=17&v=17o8CIeXV2Y
Το βέλτιστο για το άτομο και το βέλτιστο για την κοινωνία πολύ συχνά δε συμβαδίζουν. Η πρόταση αυτή είναι το συμπέρασμα που προκύπτει από το διάσημο νοητικό πείραμα της Θεωρίας Παιγνίων: «Το δίλημμα του φυλακισμένου».
Ας φανταστούμε τη Μαρίκα και τον Κωστίκα, δύο θρυλικούς κατά συρροή κλέφτες. Μια συνηθισμένη Δευτέρα στη δουλειά, η Μαρίκα και ο Κωστίκας – ως ληστές που είναι – ληστεύουν μια τράπεζα. Κατά τη διαφυγή τους όμως κάτι πηγαίνει στραβά, το σχέδιο καταρρέει και συλλαμβάνονται απ’ την αστυνομία.
Οι αστυνόμοι όμως δεν έχουν αρκετά στοιχεία για να τους ενοχοποιήσουν. Τοποθετούν λοιπόν τους δύο εγκληματίες σε διαφορετικά δωμάτια και κάνουν στον καθένα τους την εξής προσφορά, ξεκινώντας από τη Μαρίκα.
«Αν κανείς σας δε μιλήσει θα καταδικαστείτε για παράνομη κατοχή όπλου και θα μείνετε στη φυλακή για 1 χρόνο. Αν όμως καταδώσεις τον Κωστίκα θα τον θεωρήσουμε αποκλειστικό υπεύθυνο της ληστείας. Εσύ θα αφεθείς ελεύθερη ενώ αυτός θα εκτίσει ποινή 20 ετών. Εκτός βέβαια αν κι αυτός κάνει το ίδιο πράγμα και καταδώσει εσένα, οπότε θα μοιραστείτε την ποινή και θα φυλακιστείτε για 10 χρόνια έκαστος».
Η Μαρίκα και ο Κωστίκας έχουν κάνει πολλές ληστείες μαζί αλλά σε καμία περίπτωση δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Άλλωστε, όπως συνήθιζε να λέει η γιαγιά μου, «Στο έγκλημα επιβιώνει πάντα αυτός που παίζει πιο βρόμικα».
Σκεπτόμενη λοιπόν την προσφορά η Μαρίκα κατασκευάζει ένα διάγραμμα στο μυαλό της. Σε κάθε περίπτωση, οι επιλογές της είναι δύο: Να μιλήσει ή να μείνει σιωπηλή. Αν ο Κωστίκας μιλήσει τότε το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να ανταποδώσει. Έτσι θα μείνει 10 χρόνια στη φυλακή αντί για 20. Αν ο Κωστίκας επιλέξει να μη μιλήσει και πάλι είναι προς το συμφέρον της αυτή να το κάνει. Αν μιλήσει θα αφεθεί ελεύθερη ενώ σε διαφορετική περίπτωση θα φυλακιστεί για 1 χρόνο.
Ό,τι και να επιλέξει ο Κωστίκας, το βέλτιστο για τη Μαρίκα είναι να τον καταδώσει – και φυσικά αυτό ισχύει και από την ανάποδη. Ο Κωστίκας, αναλογιζόμενος την κατάσταση, καταλήγει ακριβώς στο ίδιο συμπέρασμα.
Και οι δύο, ενεργώντας για το ατομικό τους συμφέρον, καρφώνουν ο ένας τον άλλο και περνούν 10 δύσκολα χρόνια στη φυλακή. Οι επιλογές τους από μαθηματικής άποψης ήταν ολόσωστες αλλά το αποτέλεσμα τελικά της μη συνεργασίας τους είναι πολύ χειρότερο από το αποτέλεσμα που θα είχαν αν συνεργάζονταν.
Γιατί να μας απασχολεί όμως η ποινή δύο φανταστικών ληστών; Γιατί τέτοιου τύπου διλήμματα συναντάμε καθημερινά.
Σκέψου για παράδειγμα την υπόθεση της κλιματικής αλλαγής. Καμία χώρα δε θέλει να περιορίσει τις εκπομπές ρύπων γιατί βραχυπρόθεσμα αυτό θα πλήξει την οικονομία της. Ένας φιλόξενος πλανήτης (που δεν είναι ένα σκηνικό μεταποκαλυπτικής ταινίας) είναι ένα επιθυμητό αποτέλεσμα απ’ όλους. Η ακραία αύξηση της θερμοκρασίας όμως μπορεί θεωρητικά να αποφευχθεί ακόμα κι αν μία χώρα δεν περιορίσει τις εκπομπές της. Για τη συγκεκριμένη χώρα αυτό είναι το ιδανικό σενάριο. Όλοι οι υπόλοιποι να βγάλουν το φίδι απ’ την τρύπα ενώ αυτή θα συνεχίζει να χρησιμοποιεί την εύκολη λύση των ορυκτών καυσίμων έχοντας οικονομικό πλεονέκτημα.
Το πρόβλημα φυσικά είναι πως αν όλοι περιμένουν τους υπόλοιπους εκτός από τους ίδιους να δράσουν, τότε κανείς δε θα δράσει. Η κλιματική αλλαγή δε θα περιοριστεί και οι συνέπειες μακροπρόθεσμα θα είναι πολύ χειρότερες από το αν κάθε χώρα έκανε σήμερα την υποχώρηση που της αναλογεί.
Άλλο παράδειγμα; Το κατέβασμα πειρατικού υλικού. Κατεβάζοντας πειρατικά παιχνίδια ωφελούμαστε ατομικά γιατί έχουμε πρόσβαση σε ένα προϊόν δωρεάν. Αν όμως όλοι κατέβαζαν τα παιχνίδια τους πειρατικά και κανείς δεν τα αγόραζε, οι δημιουργοί δε θα τα έφτιαχναν γιατί δε θα μπορούσαν να ζήσουν απ’ αυτό. Το να σταματήσουν τα παιχνίδια να παράγονται είναι σίγουρα χειρότερο για όλους οπότε ίσως τελικά μακροπρόθεσμα να μας συμφέρει να ανταμείβουμε τη δημιουργικότητα και όχι να την τιμωρούμε.
Δεδομένου ότι σε καθημερινή βάση αντιμετωπίζουμε περιπτώσεις σαν το δίλημμα του φυλακισμένου, κάποιος θα περίμενε πως ο πραγματικός κόσμος θα έχει δώσει ορισμένες πρακτικές λύσεις σ’ αυτό το πρόβλημα. Και όντως έχει. Μία απ’ αυτές ονομάζεται κοινωνία. Ίσως και να την έχεις ακουστά. Κάθε κοινωνία διαθέτει κανόνες καθώς και υπεύθυνα όργανα για την τήρηση αυτών.
Έστω πως η Μαρίκα και ο Κωστίκας είναι μέλη μιας εγκληματικής οργάνωσης, για παράδειγμα της Μαφίας. Ο Νονός τους κάνει μια πρόταση που δεν μπορούν να αρνηθούν: «Αν καταδώσεις τον συνέταιρο σου θα καταλήξεις να κοιμάσαι με τα ψάρια». Ο Νονός αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Αν κάποιος από τους δύο επιλέξει να μιλήσει κινδυνεύει να είναι η τελευταία φορά που θα το κάνει. Οι δυο εγκληματίες συνεργάζονται και παραδόξως η απειλή του φόνου οδηγεί και τους δύο σε καλύτερο αποτέλεσμα!
Είναι όμως η φοβέρα του μπαμπούλα η μόνη λύση; Ίσως όχι. Τι θα γινόταν αν η Μαρίκα και ο Κωστίκας είχαν σχεδιάσει άλλες 99 ληστείες; Αργά ή γρήγορα θα ξαναβρίσκονταν στην ίδια κατάσταση. Σύμφωνα με το πείραμα του Robert Axelrod η κυρίαρχη στρατηγική σε ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου δεν είναι πια η στρατηγική του καταδότη αλλά η «μία σου και μία μου»: Ο παίκτης ξεκινά πάντα συνεργαζόμενος και στη συνέχεια κάνει ό,τι έκανε ο αντίπαλος του στο προηγούμενο γύρο. Αν συνεργάστηκε, θα συνεργαστεί. Αν πρόδωσε, θα προδώσει.
Η κοινωνία μοιάζει με ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου γιατί δεσμεύει τους ανθρώπους μέσω παραγόντων όπως η φήμη. Αν ο Κωστίκας αποκτήσει τη φήμη του καρφιού είναι σχεδόν σίγουρο πως δε θα δουλέψει ποτέ ξανά ως ληστής. Δυστυχώς γι’ αυτόν, θα πρέπει να βρει μια τίμια δουλειά σαν όλους τους υπόλοιπους. Ή να γίνει πολιτικός.
Πέραν όμως των ανθρώπων και της κοινωνίας, η ίδια η εξέλιξη είχε ισχυρό κίνητρο για να βρει μια λύση στο δίλημμα του φυλακισμένου. O αλτρουισμός και η συνεργασία είναι μια εξελικτικά ευνοϊκή στρατηγική. Οι ζωντανοί οργανισμοί που συνεργάζονται μεταξύ τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν, να αναπαραχθούν και επομένως να μεταβιβάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά. Η γιαγιά μου το έλεγε «κράτα με να σε κρατώ, να ανεβούμε το βουνό».
Αυτό είναι λοιπόν το δίλημμα του φυλακισμένου. Παρ’ όλο που όλοι θα ήμασταν καλύτερα αν συνεργαζόμασταν, η αντικοινωνική συμπεριφορά εμφανίζεται παντού. Αν κοιτάξουμε λίγο πέρα απ’ τη μύτη μας θα δούμε πως το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας είναι να μη μας ενδιαφέρει μόνο ο εαυτός μας.
ΠΗΓΗ: https://www.youtube.com/watch?time_continue=17&v=17o8CIeXV2Y
Διαδραστικό παιχνίδι (30 λεπτών) του Nicky Case, εμπνευσμένο από "Το δίλημμα του φυλακισμένου" το διάσημο νοητικό πείραμα της Θεωρίας Παιγνίων. Βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην έρευνα του Robert Axelrod και στο αντίστοιχο βιβλίο του “The Evolution of Cooperation”. Το παιχνίδι είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος για να κατανοήσεις τα επαναλαμβανόμενα διλήμματα του φυλακισμένου, ποιες στρατηγικές κυριαρχούν, πότε και γιατί.
Θεωρία Παιγνίων: Το δίλημμα του φυλακισμένου
https://www.youtube.com/watch?time_continue=17&v=17o8CIeXV2Y
Ας φανταστούμε τη Μαρίκα και τον Κωστίκα, δύο θρυλικούς κατά συρροή κλέφτες. Μια συνηθισμένη Δευτέρα στη δουλειά, η Μαρίκα και ο Κωστίκας – ως ληστές που είναι – ληστεύουν μια τράπεζα. Κατά τη διαφυγή τους όμως κάτι πηγαίνει στραβά, το σχέδιο καταρρέει και συλλαμβάνονται απ’ την αστυνομία.
Η Μαρίκα και ο Κωστίκας έχουν κάνει πολλές ληστείες μαζί αλλά σε καμία περίπτωση δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο. Άλλωστε, όπως συνήθιζε να λέει η γιαγιά μου, «Στο έγκλημα επιβιώνει πάντα αυτός που παίζει πιο βρόμικα».
Σκεπτόμενη λοιπόν την προσφορά η Μαρίκα κατασκευάζει ένα διάγραμμα στο μυαλό της. Σε κάθε περίπτωση, οι επιλογές της είναι δύο: Να μιλήσει ή να μείνει σιωπηλή. Αν ο Κωστίκας μιλήσει τότε το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να ανταποδώσει. Έτσι θα μείνει 10 χρόνια στη φυλακή αντί για 20. Αν ο Κωστίκας επιλέξει να μη μιλήσει και πάλι είναι προς το συμφέρον της αυτή να το κάνει. Αν μιλήσει θα αφεθεί ελεύθερη ενώ σε διαφορετική περίπτωση θα φυλακιστεί για 1 χρόνο.
Ό,τι και να επιλέξει ο Κωστίκας, το βέλτιστο για τη Μαρίκα είναι να τον καταδώσει – και φυσικά αυτό ισχύει και από την ανάποδη. Ο Κωστίκας, αναλογιζόμενος την κατάσταση, καταλήγει ακριβώς στο ίδιο συμπέρασμα.
Και οι δύο, ενεργώντας για το ατομικό τους συμφέρον, καρφώνουν ο ένας τον άλλο και περνούν 10 δύσκολα χρόνια στη φυλακή. Οι επιλογές τους από μαθηματικής άποψης ήταν ολόσωστες αλλά το αποτέλεσμα τελικά της μη συνεργασίας τους είναι πολύ χειρότερο από το αποτέλεσμα που θα είχαν αν συνεργάζονταν.
Γιατί να μας απασχολεί όμως η ποινή δύο φανταστικών ληστών; Γιατί τέτοιου τύπου διλήμματα συναντάμε καθημερινά.
Σκέψου για παράδειγμα την υπόθεση της κλιματικής αλλαγής. Καμία χώρα δε θέλει να περιορίσει τις εκπομπές ρύπων γιατί βραχυπρόθεσμα αυτό θα πλήξει την οικονομία της. Ένας φιλόξενος πλανήτης (που δεν είναι ένα σκηνικό μεταποκαλυπτικής ταινίας) είναι ένα επιθυμητό αποτέλεσμα απ’ όλους. Η ακραία αύξηση της θερμοκρασίας όμως μπορεί θεωρητικά να αποφευχθεί ακόμα κι αν μία χώρα δεν περιορίσει τις εκπομπές της. Για τη συγκεκριμένη χώρα αυτό είναι το ιδανικό σενάριο. Όλοι οι υπόλοιποι να βγάλουν το φίδι απ’ την τρύπα ενώ αυτή θα συνεχίζει να χρησιμοποιεί την εύκολη λύση των ορυκτών καυσίμων έχοντας οικονομικό πλεονέκτημα.
Το πρόβλημα φυσικά είναι πως αν όλοι περιμένουν τους υπόλοιπους εκτός από τους ίδιους να δράσουν, τότε κανείς δε θα δράσει. Η κλιματική αλλαγή δε θα περιοριστεί και οι συνέπειες μακροπρόθεσμα θα είναι πολύ χειρότερες από το αν κάθε χώρα έκανε σήμερα την υποχώρηση που της αναλογεί.
Άλλο παράδειγμα; Το κατέβασμα πειρατικού υλικού. Κατεβάζοντας πειρατικά παιχνίδια ωφελούμαστε ατομικά γιατί έχουμε πρόσβαση σε ένα προϊόν δωρεάν. Αν όμως όλοι κατέβαζαν τα παιχνίδια τους πειρατικά και κανείς δεν τα αγόραζε, οι δημιουργοί δε θα τα έφτιαχναν γιατί δε θα μπορούσαν να ζήσουν απ’ αυτό. Το να σταματήσουν τα παιχνίδια να παράγονται είναι σίγουρα χειρότερο για όλους οπότε ίσως τελικά μακροπρόθεσμα να μας συμφέρει να ανταμείβουμε τη δημιουργικότητα και όχι να την τιμωρούμε.
Δεδομένου ότι σε καθημερινή βάση αντιμετωπίζουμε περιπτώσεις σαν το δίλημμα του φυλακισμένου, κάποιος θα περίμενε πως ο πραγματικός κόσμος θα έχει δώσει ορισμένες πρακτικές λύσεις σ’ αυτό το πρόβλημα. Και όντως έχει. Μία απ’ αυτές ονομάζεται κοινωνία. Ίσως και να την έχεις ακουστά. Κάθε κοινωνία διαθέτει κανόνες καθώς και υπεύθυνα όργανα για την τήρηση αυτών.
Έστω πως η Μαρίκα και ο Κωστίκας είναι μέλη μιας εγκληματικής οργάνωσης, για παράδειγμα της Μαφίας. Ο Νονός τους κάνει μια πρόταση που δεν μπορούν να αρνηθούν: «Αν καταδώσεις τον συνέταιρο σου θα καταλήξεις να κοιμάσαι με τα ψάρια». Ο Νονός αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Αν κάποιος από τους δύο επιλέξει να μιλήσει κινδυνεύει να είναι η τελευταία φορά που θα το κάνει. Οι δυο εγκληματίες συνεργάζονται και παραδόξως η απειλή του φόνου οδηγεί και τους δύο σε καλύτερο αποτέλεσμα!
Είναι όμως η φοβέρα του μπαμπούλα η μόνη λύση; Ίσως όχι. Τι θα γινόταν αν η Μαρίκα και ο Κωστίκας είχαν σχεδιάσει άλλες 99 ληστείες; Αργά ή γρήγορα θα ξαναβρίσκονταν στην ίδια κατάσταση. Σύμφωνα με το πείραμα του Robert Axelrod η κυρίαρχη στρατηγική σε ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου δεν είναι πια η στρατηγική του καταδότη αλλά η «μία σου και μία μου»: Ο παίκτης ξεκινά πάντα συνεργαζόμενος και στη συνέχεια κάνει ό,τι έκανε ο αντίπαλος του στο προηγούμενο γύρο. Αν συνεργάστηκε, θα συνεργαστεί. Αν πρόδωσε, θα προδώσει.
Η κοινωνία μοιάζει με ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου γιατί δεσμεύει τους ανθρώπους μέσω παραγόντων όπως η φήμη. Αν ο Κωστίκας αποκτήσει τη φήμη του καρφιού είναι σχεδόν σίγουρο πως δε θα δουλέψει ποτέ ξανά ως ληστής. Δυστυχώς γι’ αυτόν, θα πρέπει να βρει μια τίμια δουλειά σαν όλους τους υπόλοιπους. Ή να γίνει πολιτικός.
Πέραν όμως των ανθρώπων και της κοινωνίας, η ίδια η εξέλιξη είχε ισχυρό κίνητρο για να βρει μια λύση στο δίλημμα του φυλακισμένου. O αλτρουισμός και η συνεργασία είναι μια εξελικτικά ευνοϊκή στρατηγική. Οι ζωντανοί οργανισμοί που συνεργάζονται μεταξύ τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν, να αναπαραχθούν και επομένως να μεταβιβάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά. Η γιαγιά μου το έλεγε «κράτα με να σε κρατώ, να ανεβούμε το βουνό».
Αυτό είναι λοιπόν το δίλημμα του φυλακισμένου. Παρ’ όλο που όλοι θα ήμασταν καλύτερα αν συνεργαζόμασταν, η αντικοινωνική συμπεριφορά εμφανίζεται παντού. Αν κοιτάξουμε λίγο πέρα απ’ τη μύτη μας θα δούμε πως το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για τον εαυτό μας είναι να μη μας ενδιαφέρει μόνο ο εαυτός μας.
ΠΗΓΗ: https://www.youtube.com/watch?time_continue=17&v=17o8CIeXV2Y
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου